Cumhuriyet Halk Partisi’nin temeli, 4–11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi’nde atılmıştır. Bu kongre, Anadolu’nun işgale karşı ortak iradesini ortaya koyduğu, ulusal mücadelenin yol haritasını belirlediği bir dönüm noktasıdır.
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet Halk Partisi’nin kuruluşunu anlatırken şu sözleriyle tarihe not düşmüştür:
“Cumhuriyet Halk Partisi’nin ilk kuruluşu, Sivas Kongresi’ndedir. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Sivas Kongresi’nde teşekkül eden Heyet-i Temsiliye’si, Cumhuriyet Halk Partisi’nin çekirdeğidir.”
Cumhuriyet Halk Partisi’nin tarihi, aslında Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş tarihiyle özdeştir. 9 Eylül 1923’te “Halk Fırkası” adıyla kurulan bu siyasi hareket, Cumhuriyet’in ilanına giden sürecin en önemli dayanak noktası olmuştur. Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde kurulan Halk Fırkası, emperyalizme karşı verilen kurtuluş mücadelesinin siyasal örgütlenmesi olmuştur.
Ne İngiliz emperyalizmine, ne Amerikan baskısına, ne de dönemin diğer büyük güçlerine boyun eğilmiştir. Tam bağımsızlık ilkesi, Halk Fırkası’nın ve sonrasında Cumhuriyet Halk Partisi’nin kuruluş felsefesini oluşturmuştur.
Parti, tek parti döneminde dahi kendi içinde demokrasiyi yeşertme çabalarını göstermiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün çok partili yaşama geçiş denemeleri, İsmet İnönü’nün “Benim en büyük yenilgim, en büyük zaferimdir.” sözü, Cumhuriyet Halk Partisi’nin demokrasiye olan bağlılığının en çarpıcı örneğidir.
Cumhuriyet Halk Partisi, sadece Cumhuriyet’i kuran değil, aynı zamanda Türkiye’ye demokrasiyi vaat eden, onu özümseyen bir parti olarak tarihe geçmiştir. Ancak bu süreçte önemli dönemeçler de yaşanmıştır. 12 Eylül darbesiyle birlikte Siyasi Partiler Yasası’nın değiştirilmesi, ön seçim geleneğinin ortadan kaldırılması, partinin demokrasi anlayışında derin yaralar açmıştır. Bugün CHP’nin önünde duran en önemli görevlerden biri, kendi içinde demokrasiyi yeniden canlandırmak; her partiliyi kucaklayan, ötekileştirmeyen bir yapıyı inşa etmektir.
Son yıllarda mahalle seçimlerinde yaşanan sorunlar, delege seçimlerindeki düşük katılım ve yapay ayrıştırmalar, CHP’nin kuruluş felsefesinden uzaklaşma tehlikesini ortaya koymuştur. Oysa Cumhuriyet Halk Partisi’nin en temel koşulu, kendi içinde demokrasiyi özümsemesi ve bunu ülkeye taşımasıdır.
Bugün, kuruluş yıldönümünü kutlarken, partinin tarihsel mirasından ders çıkararak yeniden birleştirici gücünü ortaya koyması zorunludur. Çünkü dayanışmanın olmadığı, demokrasinin olmadığı, kardeşliğin olmadığı hiçbir örgütsel yapı başarıya ulaşamaz.
Partimizi mahkeme koridorlarına taşıyanları, seçilmiş belediye başkanlarını tutuklayarak baskı altında tutulmasına neden olanları unutmayacağız.
Ayrışırsak bölünürüz; dayanışma içinde olursak yeniden halkın iktidarını kurarız.
Gün, birlik ve dayanışma günüdür.
İzmir’in Kurtuluşundan Cumhuriyet’in Taçlanışına
Cumhuriyet Halk Partisi’nin kuruluşu, İzmir’in kurtuluşuyla aynı takvim gününde buluşur. 9 Eylül 1922, emperyalizme karşı verilen büyük mücadelenin taçlandığı gündür. İzmir’in kurtuluşu, yalnızca bir şehrin değil, bütün bir ulusun yeniden doğuşudur.
Bu tarih, bağımsızlığın ve özgürlüğün en güçlü sembolüdür. Bir yıl sonra, 9 Eylül 1923’te kurulan Halk Fırkası, işte bu kurtuluşun siyasal örgütlenmesi olarak doğmuştur. Kuruluştan kurtuluşa uzanan bu tarihsel süreklilik, Cumhuriyet Halk Partisi’nin Türkiye siyasetindeki eşsiz yerini göstermektedir.
Bugün Cumhuriyet Halk Partisi’nin görevi, Cumhuriyet’in ikinci yüzyılında bu mirası demokrasiyle taçlandırmaktır. Anka kuşu misali küllerinden yeniden doğarak Türkiye’yi özgür, bağımsız ve demokratik bir ülke haline getirmek, Cumhuriyet Halk Partililerin birinci görevidir.
Nasıl ki Halk Fırkası’nı kurup Cumhuriyet’i ilan eden irade kararlılıkla yol aldıysa; bugün de aynı kararlılık bizlere yol gösterecektir.
Cumhuriyet Halk Partisi, kuruluşunun 102. yılında yine Türkiye’nin birleştirici gücüdür.
Bu bilinçle Cumhuriyet Halk Partimizin yıldönümünü kutluyor; mücadelesinin özgürlük, barış ve kardeşlik gelinceye kadar süreceğine olan inancımla mücadele etmeye devam edeceğim.
